Historiek

70 jaar geleden…

70 jaar geleden mochten Belgische vrouwen voor het eerst stemmen voor het parlement. Op 27 maart 1948 kregen ze, althans op papier, eindelijk gelijke politieke rechten. zij-kant biedt de interactieve en rijkelijk geïllustreerde infosessie ‘70 jaar vrouwenstemrecht‘ aan.

Aan de hand van een aantrekkelijke presentatie verneem je hoe vrouwen stap voor stap meer politieke rechten eisten en kregen. Van stemrecht en vrouwen in het parlement tot vrouwelijke ministers. Van suffragettes en dolle mina‘s tot nationale Stem vrouw-acties. Aan de hand van verhalen, citaten en een leuke quiz wordt elke deelnemer meegenomen in een boeiend verhaal dat tot op vandaag actueel is.

Je kan deze presentatie aanvragen voor in jouw vereniging of organisatie. Neem contact met ons via info@zij-kant.be of 02/552.02.64 voor meer informatie.

De historiek van Stem vrouw-campagnes

De eerste Stem vrouw-acties dateren van de jaren ’70. Aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen van 11 oktober 1970 organiseren de Brugse PAG – de Pluralistische Actiegroepen voor Gelijke Rechten van Man en Vrouw – een actie ‘Heb vertrouwen – stem voor vrouwen’. Hun acties hebben meteen resultaat: het aantal vrouwen in de Brugse gemeenteraad stijgt van twee naar zeven. En er komt een vrouwelijke schepen: nooit eerder gezien in de West-Vlaamse provinciehoofdstad.

 

Bij de parlementsverkiezingen in 1974 komt de VFP op, de Verenigde Feministische Partij, met enkel vrouwelijke kandidaten op de lijsten. Een succes wordt het niet: in de Kamer behalen ze 0,35%, in de Senaat 0,28%. Maar dankzij de Stem vrouw-campagne – met als campagnebeeld een kunstig uitgesneden appel, de ‘verboden vrucht‘ – worden er wel vrouwen verkozen bij de traditionele partijen. Een overweldigend succes zelfs: het aantal vrouwelijke parlementsleden verdubbelt zowaar: van 13 naar 26, tegenover 365 mannen. Tja.

Bij de wetgevende verkiezingen van 1977 en 1978 pakken vrouwenorganisaties weer uit met een  Stem vrouw-campagne. De Nederlandstalige Vrouwenraad organiseert voor de verkiezingen van 8 november 1981 een campagne die rekening houdt met de diversiteit van de politieke partijen. Zo worden Stem vrouw-stickers gedrukt in alle kleuren van alle politieke partijen. Voor de twijfelaars zijn er ook witte exemplaren.

 

 

 

Het ministerie van Binnenlandse zaken en het Ministerieel Comité voor de Status van de Vrouw steunen voor het eerst een campagne bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1982.

Maar de vrouwenorganisaties / initiatiefnemers zijn weinig enthousiast. Want wat baat het om voor vrouwen te stemmen, als ze geen verkiesbare plaatsen krijgen op de lijsten? Er moeten dringend structurele maatregelen komen om vrouwen effectief in het parlement en de gemeenteraden te krijgen. Voor de parlementsverkiezingen van 1985 en 1987 zetten de vrouwenorganisaties dus geen nationale mediagenieke campagnes op touw. De Stem vrouw-slogan wordt overgenomen door de politieke vrouwengroepen binnen de verschillende partijen, die er elk hun eigen invulling aan geven.

 

 

 

In 1987 komt er voor het eerst een Staatssecretaris voor Maatschappelijke Emancipatie en Leefmilieu, een eis van de vrouwenorganisaties. Eén jaar nadien voeren zij de eerste ‘meer evenwicht‘-campagne bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1988. Adam en Eva worden ingezet om de kiezer erop te wijzen dat er mannen én vrouwen zijn, maar dat daarvan nog weinig te merken valt op de gemeenteraadsbanken.

Voor de parlementsverkiezingen van 24 november 1991 knopen de politieke vrouwenorganisaties samen opnieuw aan bij de traditie van een grootse, nationale campagne. De werkgroep Paritaire Democratie organiseert een nieuwe Stem vrouw-actie met de steun van het staatssecretariaat. Het symbool, een ontwerp van een jonge graficus, toont een vindingrijk, maar misschien iets té kunstig logo: een vrouw die haar armen uitstrekt naar het parlementair halfrond. Advertenties in kranten en weekbladen, acties en 45.000 pins moeten de kiezers – vrouwen en mannen – overtuigen om op vrouwen te stemmen.

 

Wet Tobback-Smet

In het dubbele verkiezingsjaar 1994 wordt voor de eerste keer de fel bevochten wet Tobback-Smet toegepast, zij het in haar overgangsfase. Vrouwelijke kandidaten nemen volgens de wet ten minste een vierde van de plaatsen op de lijsten in. De dienst Gelijke Kansen van de Europese Commissie lanceert de campagne ‘Stem voor evenwicht tussen vrouwen en mannen‘, die uitgebreid overgenomen wordt door de Belgische vrouwenorganisaties. Naast pins, ontworpen door het intussen bekende juweliersduo Wouters en Hendrickx, affiches en stickers – een ontwerp van Harpo en Saatchi – wordt via vrouwenbladen de ‘zij-aan-zij’-krant verdeeld. De advertentie ‘Kent u een wereld met 81% mannen en 19% vrouwen?‘ wordt ook in Nederland, Ierland en Griekenland overgenomen.

Bij de nationale verkiezingen van 13 juni 1999 zal de wet Tobback-Smet volledig van kracht zijn en staan er ten minste een derde vrouwen op de lijsten. Over verkiesbare plaatsen wordt echter niet gerept. Reden genoeg voor de vrouwenorganisaties om met steun van de overheid op te roepen om zoveel mogelijk voorkeurstemmen aan vrouwen te geven, zodat zij binnen hun eigen partij aan electoraal gewicht winnen.

 

Samenwerking met Gelijke Kansen

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2000 bundelen een aantal vrouwenorganisaties de krachten opnieuw voor een zichtbare en professionele Stem vrouw-campagne. Onder de coördinatie van de Cel Gelijke Kansen van de Vlaamse Overheid wordt de ‘strikjes’-campagne ‘Evenwicht, jij kiest’ gevoerd, een ontwerp van Choco. Affiches, stickers en buttons sieren het straatbeeld.

 

 

In 2006 voerde de Vlaamse overheid samen met minister van Gelijke Kansen Kathleen Van Brempt een campagne ‘Denk niet cliché, stem niet cliché‘. Met het oog op meer diversiteit in de nieuwe gemeente- en provincieraden sporen atypische helden zoals een blinde Zorro, een zwarte Batman en een groene lady-Hulk de kiezers aan om minder traditioneel op ‘de blanke man van veertig’ te stemmen. Met onder meer e-cards met de quote ‘Stem voor meer female touch in de gemeenteraad. Anders female touch ik u op uw bakkes‘ wordt de aandacht van de kiezer getrokken.

 

zij-kant lanceert www.stemvrouw.be

Naar aanleiding van de verkiezingen van 2007 lanceert zij-kant de website www.stemvrouw.be, waarmee kiezers (v/m) opgeroepen worden om voor vrouwelijke kandidaten te stemmen. De website wordt ondersteund met affiches, stickers en autobanners, onder het motto ‘De pot op met hokjesdenken‘.

In 2009 krijgt de campagne uit 2006 een nieuwe invulling voor de Vlaamse verkiezingen van 7 juni.

Voor de federale verkiezingen van 2010 en de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 2012 voert zij-kant weer een Stem -vrouwcampagne. Sympathisanten kunnen zich met een gouden ‘Ik stem vrouw’-kader laten fotograferen. In 2012 wordt de actie uitgebreid met een fotowedstrijd. Wie een leuke foto met de Stem vrouw-stickers inzendt, maakte kans op een Nikon-camera. Een handige schoolkalender in kredietkaartformaat ondersteunt de campagne.

 

 

 

 

De Nederlandstalige Vrouwenraad voert in 2012 actie met de slogan ‘Stem vrouw. Het alternatief voor een politieke kater‘. Ze wijst erop dat een teveel aan testosteron in een lokaal bestuur niet positief is. Voor het eerst zien we dat de quotawet, die sedert 2002 bepaalt dat lijsten ook 50/50 v/m moeten worden samengesteld, met op de eerste twee plaatsen kandidaten van verschillend geslacht, ook zijn nut bewijst voor mannelijke kandidaten. In Antwerpen moet de sp.a op zoek naar mannen met kwaliteiten om samen met de doorwinterde vrouwelijke kandidaten de verkiezingslijst evenwichtig te maken.

 

50/50 is de richtlijn 

Bij de Europese, federale en regionale verkiezingen van 2014 is een Stem vrouw-oproep nog altijd nuttig. Vrouwenorganisaties lanceren met de steun van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen de campagne ‘Let’s make it fifty-fifty’. Boegbeelden van de campagne zijn drie oude krokodillen: Willy Claes, Herman De Croo en Marc Eyskens sieren met vrouwelijke attributen de krantenfoto’s. De vrouwenorganisaties vragen ook steun voor na de verkiezingen: 50/50 moet de richtlijn worden bij de vorming van de regeringen en de samenstelling van de kabinetten. Alle Vlaamse partijvoorzitters, met uitzondering van N-VA, ondertekenen het Stem vrouw-engagement.

Slechts langzaam veroveren vrouwen de politieke macht die hen toekomt: 31% (of 26 op 111) van de lijsten wordt getrokken door een vrouw. Het gaat vooral om vrouwen die al een ministerfunctie uitoefenden, zoals Ingrid Lieten, Monica De Coninck, Maggie De Block of Joke Schauvliege, of vaste waarden die al enige bekendheid hebben. Bij de federale verkiezingen van 2010 ging het nog maar om 24,5% vrouwelijke lijsttrekkers. De Vlaamse en Europese lijsten werden in 2009 door 23,4% vrouwen geleid. Niettemin blijft de gemiddelde lijsttrekker een man van in de vijftig die al een tijdje actief is in de politiek.

 

 

 

zij-kant maakt een overzicht van de inspanningen die de partijen leveren inzake vrouwelijke vertegenwoordiging:

 

Het resultaat: in het Europese parlement worden 29% Belgische vertegenwoordigsters verkozen (een achteruitgang met 3%!), de Kamer telt 39% vrouwen en het Vlaamse parlement 44%. Helaas zijn zowel de federale als de Vlaamse regeringen geen toonbeeld van gendergelijkheid.

Een analyse van de voorkeurstemmen en de verdeling van de lijststemmen bij deze verkiezingen leert dat zowel vrouwen als mannen door het quotasysteem gered worden. Jawel, er zijn tegenwoordig ook heel wat vrouwen die de kiezer van hun politieke kwaliteiten kunnen overtuigen. Zij springen hier en daar over een mannelijke tweede, net zoals mannen soms over een vrouwelijke tweede springen. sp.a zorgde naar aanleiding van de komende verkiezingen voor een unicum: de partij verzamelde meer vrouwelijke (8) dan mannelijke (6) lijsttrekkers. In Antwerpen was het zelfs behoorlijk puzzelen om al het vrouwelijk talent een goede plaats te geven. Quota garanderen binnen de subtop diversiteit. Ze bieden startende vrouwelijke en mannelijke politici gelijke kansen. Dit is essentieel voor onze politieke toekomst.

 

 

10-puntenprogramma

Naar aanleiding van de verkiezingen van 26 mei 2019 brengt zij-kant een 10-puntenprogramma voor meer gelijkheid. We pleiten voor:

  1. Een verhoging van de wettelijke quota in de raden van bestuur en directiecomités van alle beursgenoteerde ondernemingen en overheidsbedrijven én in alle uitvoerende politieke organen (regeringen, deputaties, schepencolleges) naar een minimale vertegenwoordiging van 40 % voor beide geslachten, met het oog op het streven van een 50/50 genderevenwicht.
  2. Een volledige terugbetaling van anticonceptie voor vrouwen en mannen.
  3. Een alleenstaanden-toets waarbij elke nieuwe beleidsbeslissing moet getoetst worden aan het effect dat zij heeft op alleenstaanden, vrouwen en mannen, mensen met en zonder kinderen, jong en minder jong.
  4. Een nauwkeuriger controle van de loonkloofwet en bij inbreuken een betere sanctionering door de bevoegde controle- en inspectiediensten.
  5. Een pensioenkloofwet die zorgt voor gelijkheid in de pensioenen van vrouwen en mannen.
  6. Een betere moederschapsbescherming door de vergoeding op te trekken en door afwezigheden tijdens de zes weken voorafgaand aan de geboorte niet te beschouwen als (prenatale) moederschapsrust – ook voor zwangere zelfstandigen.
  7. Gratis kinderopvang voor iedereen. In de aanloop hiernaar maken we kinderopvang 100% fiscaal aftrekbaar en overal inkomens gerelateerd.
  8. De straffeloosheid van grensoverschrijdend gedrag aan te pakken. De drempel om een klacht neer te leggen, moet kleiner worden. Ook dienen de seponeringsgronden voor deze zaken te worden herzien.
  9. Dat we blijvend inzetten op vormingen inzake partnergeweld voor alle professionelen die hiermee in contact kunnen komen (dokters, verplegers, politie…). De bestrijding van partnergeweld moet prioritair zijn in elke politiezone.
  10. Een omvorming van het ouderschapsverlof naar het Zweeds model waarbij vaders worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid. Zo krijgen ouders samen 480 dagen verlof. Hiervan zijn er 90 dagen exclusief gereserveerd voor de moeder en 90 dagen exclusief gereserveerd voor de vader of meeouder. Over de rest van het verlof beslissen beide ouders samen.

 

Zijn Stem vrouw-campagnes vandaag nog nodig?

Al meer dan 40 jaar worden Stem vrouw-campagnes gevoerd. Ongetwijfeld hebben ze bijgedragen tot het groeiende besef dat de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de politiek een democratisch tekort is. Vandaar ook dat vrouwen de laatste decennia meer voorkeurstemmen behalen dan vroeger het geval was. Maar vooral de wettelijke maatregelen – verplicht 50% vrouwen op de lijsten en bij de eerste twee kandidaten zowel een vrouw als een man – hebben de politieke weegschaal meer in evenwicht gebracht. Daarnaast speelt de vermindering van het gewicht van de lijststem ook een rol waardoor de voorkeurstemmen meer doorwegen. Aangezien op alle politieke niveaus tot op vandaag vrouwen nog altijd ondervertegenwoordigd zijn, blijft stemmen voor vrouwelijke kandidaten belangrijk en blijft een Stem vrouw-oproep nodig om de kiezer te sensibiliseren.