Politieke genderstereotypen: zijn mannen competenter en vrouwen linkser?

Vrouwen zijn nog steeds in de minderheid in onze parlementen en regeringen. Politiek-wetenschappelijk onderzoek naar de ondervertegenwoordiging van vrouwen haalt verschillende redenen aan om dit te verklaren. Een hiervan is het bestaan van politieke genderstereotypen als een onderliggende verklaring voor een mogelijke weerstand bij kiezers tegenover vrouwelijke kandidaten.

Wat zijn politieke genderstereotypen?

Genderstereotypen zijn alomtegenwoordig aanwezig in onze samenleving en spelen ook in de politiek een rol. Het ontbreekt kiezers vaak de tijd, middelen of interesse om zich goed te informeren over alle verkiezingskandidaten. Daarom zijn ze afhankelijk van bepaalde ‘cues’, zoals het geslacht van de kandidaat. Onderzoek toont aan dat kiezers het geslacht van een kandidaat vaak (onbewust) associëren met bepaalde persoonlijkheidskenmerken, competenties en politieke overtuigingen. Dit wordt gevat onder de noemer politieke genderstereotypen.

De invulling van politieke genderstereotypen is tweeledig. Enerzijds verwijst dit naar het idee dat geslachtsgebonden persoonlijkheidskenmerken verwachtingen creëren dat mannen en vrouwen competent zijn in verschillende domeinen. Vrouwelijke kandidaten worden bijvoorbeeld als competenter gezien in ‘softe’ materies zoals gezondheidszorg, kinderopvang en onderwijs, omdat hun zorgende karakter hier een belangrijke rol speelt. Mannen daarentegen worden als competenter gezien in ‘harde’ materies zoals defensie en financiën, omdat ze hier voordeel halen uit hun assertievere en ambitieuzere karaktertrekken. Anderzijds verwijzen politieke genderstereotypen ook naar het idee dat mannen en vrouwen een andere ideologische overtuiging hebben. Concreet worden vrouwen als linkser gepercipieerd dan mannen.

Onderzoek naar genderstereotypering

Onderzoek uitgevoerd in 2017 bij een representatieve steekproef van 2500 Vlamingen, leert ons echter dat deze patronen van stereotypering niet noodzakelijk aanwezig zijn in de hoofden van de Vlaamse kiezers. In het experiment werden fictieve kandidaten voorgesteld door middel van korte en neutrale tekstboodschappen over zes verschillende beleidsdomeinen. Door het geslacht van de kandidaat te manipuleren, maar de inhoud van de tekstboodschap en de karakteristieken van de voorgestelde kandidaten verder identiek te houden, kan nagegaan worden wat het effect van het geslacht van de voorgestelde kandidaat is op de perceptie van de respondent over de competentie en de ideologische positie van de kandidaat.

Worden vrouwelijke politici als minder competent aanzien dan hun mannelijke collega’s?

Wanneer het gaat over competentie om in de politiek in het algemeen te functioneren tonen de resultaten van dit onderzoek aan dat vrouwelijke kandidaten globaal als even competent als mannen beschouwd worden om aan  politiek te doen. Wanneer we echter kijken naar issue competentie (competentie in een specifiek beleidsdomein) zien we echter dat voor het beleidsdomein defensie kiezers een duidelijke voorkeur hebben voor de mannelijke kandidaat en deze competenter inschatten. Deze bevinding benadrukt de potentieel grote impact van de politieke context en actualiteit: vrouwelijke kandidaten kunnen in het nadeel zijn wanneer defensie of veiligheidskwesties hoog op de politieke agenda staan.

Worden vrouwelijke politici meer links aanzien dan hun mannelijke collega’s?

We krijgen een ander beeld te zien wanneer we kijken naar de perceptie van de ideologische positie van de voorgestelde kandidaten. Vrouwelijke kandidaten worden als linkser ingeschat. De verschillen met betrekking tot gepercipieerde ideologische positie zijn duidelijk meer uitgesproken dan die voor gepercipieerde competentie.

Gevolgen voor het stemgedrag van kiezers

We kunnen besluiten dat vrouwen linkser gepercipieerd worden dan mannen maar niet als minder competent worden gezien. Het geslacht van de kandidaat blijft een belangrijke factor wanneer men naar de stembus trekt. Kiezers gebruiken het geslacht van de kandidaat als cue om hun stemkeuze te maken en koppelen hier conclusies aan vast over de ideologische positionering en overtuiging van kandidaten. Dit kan zorgen voor vertekening bij kiezers, en meer in het bijzonder bij rechtse kiezers, die minder geneigd zullen zijn om voor deze ‘linkse’ vrouwen te stemmen.

Robin Devroe

robin.devroe@ugent.be